Literatuur

Card image

Het grote verhaal over stress

Van big bang tot burn-out
Witte Hoogendijk & Wilma de Rek

Uitgeverij Balans

Wij mensen stammen, net als alle andere organismen, af van de eencellige die zo'n tien miljard jaar na de oerknal op aarde ontstond. Ook de eencellige had last van stressoren. Zijn grootste stressor was de hitte in de vulkanische oersoep waarin hij leefde.

Nadat de vis zijn intrede had gedaan, zo'n vijfhonderd miljoen jaar geleden, is aan het stressysteem van levende organismen niet meer zoveel toegevoegd. Bij de zoogdieren, die na de vis op aarde kwamen, werd weliswaar het 'limbisch systeem' in de hersenen verder ontwikkeld, waardoor emoties meer bij de stressrespons konden worden betrokken. En vanaf de primaten kwam er wat meer hersenschors bij en dus een groeiend bewustzijn. Maar in grote lijnen was het stresssysteem een half miljard jaar geleden wel zo'n beetje aangelegd.

Heel lang konden we daarmee prima uit de voeten. Als onze verre voorvader achter een struik een bewegende gestalte zag waarin hij een leeuw meende te herkennen, sloeg zijn stresssysteem meteen aan. Zijn immuunsysteem bereidde zich alvast voor op dreigende infecties door verwondingen. In zijn lijf begon de adrenaline te stromen en in zijn hersenen de noradrenaline. Zijn oren spitsten zich, de hartslag versnelde, de spieren gingen strak staan, de bloeddruk steeg, de pupillen verwijdden zich en het hormoon cortisol werd aangemaakt. Hij reageerde op de stressor met een stressrespons die hem klaarmaakte om te vechten, te verstijven of te vluchten. Een prima stressrespons die kon helpen te overleven; met een beetje mazzel zat hij hoog en droog in een boom tegen de tijd dat de leeuw hem met opengesperde bek besprong.

De grote vraag is natuurlijk: hoe verder? Het beste antwoord begint met inzicht. Iedereen die last heeft van een stressgerelateerde aandoening, zou zich om te beginnen moeten verdiepen in zijn evolutionaire wordingsgeschiedenis. Om vervolgens te concluderen dat het woord 'aandoening' eigenlijk een verkeerd woord is. Hij heeft geen rare aandoening; hij wordt in zijn functioneren belemmerd door stressregulerende rommel van vroeger, net als ieder ander, al wordt niet iedereen er (even) ziek van. (V.K. W.de Rek febr. 2017)

Card image

Vitamines voor groei

Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie Theorie


Maarten van Steenkiste en Bart Soenens
Uitgerverij Acco

De zelfbeschikkingstheorie of zelfdeterminatietheorie (ZDT) is een door Edward L. Deci en Richard M. Ryan ontwikkelde macrotheorie over de menselijke motivatie. De kern van de theorie wordt gevormd door de stelling dat er drie natuurlijke basisbehoeften zijn die, indien deze bevredigd worden, een optimale functionering en groei van een persoon toestaan.

De ZDT beschouwt de bevrediging van de aangeboren psychologische basisbehoeften aan autonomie (‘autonomy’), verbondenheid (‘belongingness’) en competentie (‘competence’) als cruciale voedingsstoffen voor persoonlijke ontwikkeling en optimaal functioneren.

De ZDT is de afgelopen veertig jaar op basis van wetenschappelijk onderzoek ontwikkeld en toegepast in talrijke levensdomeinen zoals onderwijs, sport, relaties en opvoeding. Recent is deze theorie ook geïntroduceerd in de arbeidscontext en is haar bruikbaarheid empirisch aangetoond.

De ZDT vertrekt vanuit een positief mensbeeld (Sheldon et al., 2003). In dit mensbeeld wordt verondersteld dat mensen niet re-actief zijn, maar van nature pro-actief hun omgeving vormgeven.

De aangeboren actieve groeitendens komt volgens de ZDT echter niet onvoorwaardelijk tot uiting. Ze manifesteert zich alleen wanneer mensen in een stimulerende omgeving vertoeven. Werknemers zullen alleen optimaal functioneren wanneer ze door hun werk uitgedaagd worden en ze de ruimte krijgen om zich met boeiende activiteiten bezig te houden.

De behoefte aan relationele verbondenheid wordt gedefinieerd als de wens om positieve relaties op te bouwen met anderen, zich geliefd en verzorgd te voelen en zelf voor anderen te zorgen. Werknemers kunnen zich verbonden voelen wanneer ze deel uitmaken van een hecht team en hun persoonlijke gevoelens en gedachten kunnen delen met collega’s.

De behoefte aan competentie is de wens om doeltreffend met de omgeving om te gaan. Mensen willen hun omgeving exploreren, begrijpen en beheersen. Het gevoel van competentie helpt werknemers zich te ontwikkelen en verhoogt hun capaciteit om zich flexibel aan te passen aan veranderende omgevingen.

In de ZDT verwijst competentie naar een aangeboren behoefte. Wie zich competent voelt, zal daarom niet alleen met meer zelfvertrouwen zijn werk aanpakken, maar ook beter in zijn vel zitten.

De behoefte aan autonomie, ten slotte, verwijst naar de wens om psychologisch vrij te kunnen handelen en niet onder druk te staan. Belangrijker dan alles zelf te kunnen aansturen, is volgens de ZDT echter het gevoel zonder druk te kunnen functioneren.

Dit gevoel van psychologische vrijheid kan tot stand komen wanneer werknemers de kans krijgen om zelf (mee) te beslissen of wanneer zij keuzemogelijkheden krijgen. Het kan echter ook ontstaan wanneer taken op empathische wijze en met voldoende verantwoording worden opgedragen. Volgens de ZDT is de behoefte aan autonomie dus bevredigd wanneer werknemers volledig achter (de reden voor) hun gedrag staan, ongeacht of ze dit gedrag zelf geïnitieerd hebben, zoals in het geval van keuze en beslissingsrecht, of dat ze hiertoe werden aangezet door de omgeving die het gedrag als betekenisvol duidde.

Card image

De kracht van het NU

Eckhart Tolle
Uitgeverij Ankh-Hermes bv Deventer

Citaten:
Het lijkt altijd alsof mensen kunnen kiezen, maar dat is een illusie. Wat valt er eigenlijk te kiezen zolang je verstand met zijn geconditioneerde patronen het voor het zeggen heeft in je leven, zolang je je verstand bent. Niets, natuurlijk.

Het gaat om het besef dat er geen problemen zijn: alleen situaties – die je aan moet pakken of moet laten zoals ze zijn en accepteren als onderdeel van (..) van het huidige moment

Je kunt altijd op tegen de huidige situatie, maar je kunt niet op tegen iets dat alleen maar een projectie is van je verstand – tegen de toekomst kun je niet op.

Probeer eens te ontdekken of je op dit moment een probleem hebt. Niet morgen of over tien minuten maar nu. Heb je nu een probleem?

Daarom is de enige plaats waar werkelijke verandering mogelijk is en waar je het verleden kunt oplossen, het Nu.

Een groot deel van wat mensen zeggen, denken of doen, wordt in feite ingegeven door angst, en die ontstaat weer doordat ze met hun hele aandacht op de toekomst gericht zijn en geen contact hebben met Nu. Omdat er geen problemen zijn in het Nu, is er daar ook geen angst.

 

Card image

De vijfde discipline

De kunst & praktijk van de lerende organisatie
Peter M. Senge
Scriptum management

Citaat: "De inzet en het vermogen van een organisatie om te leren kan nooit groter zijn dan die van zijn leden."

Card image

Filosoferen over emoties

Miriam van Reijen
Nelissen, Baarn ISBN 90-244-0980-2

Achterflap: "Het boek gaat uit van een cognitieve emotietheorie. Het denken speelt een doorslaggevende rol bij het ontstaan en de aard van de emoties. Daarom kunnen we via het denken de emoties ook veranderen."

Card image

Zonder Einde

Van licht tot vorm, van vorm tot licht
Hans Korteweg
Servire ISBN 90-6y325-479-2

Achterflap: "Hans Korteweg verstaat de kunst de grote verhalen van de mensheid zo weer te geven dat ze vrij worden van de moraal waarin ze in de loop van de tijd zijn ingekapseld".

Blz. 133: 'Het is niet eenvoudig om een wrokkige levenshouding op te geven, want door dat te doen word je zelf verantwoordelijk voor de holle plekken in je leven en je onvolwassen kanten. Maar zodra je die stap waagt, zodra je je wrok opgeeft en je je zelf geen projectie op de toekomst meer toestaat, komt er ruimte voor dankbaarheid en vertrouwen.  dankbaarheid, dat is het mooiste woord voor het verleden dat ik ken. Dankbaarheid komt als ervaren wordt dat de obstakels van het verleden bedding blijken te zijn van de stroom die in het nu uitmondt. Dankbaar wordt erkend dat het niet voorzien was en dat het toch gebeurd is en dat het zeer goed is. Dankbaarheid geef je. Het is niet iets dat je overkomt. Ook vertrouwen geef je. Vertrouwen is een toekomst die brengt wat nodig is precies zoals het nodig is. Om te kunnen vertrouwen dien je de discipline op te brengen om geen dreiging te projecteren op het leven dat voor je ligt. Vertrouwen is wat komen gaat begroeten als hulp. In vertrouwen ben je met open armen. Levend tussen het losgelaten verleden en de niet ingevulde toekomst is er nu de mogelijkheid tot volledige expressie. Levend tussen dankbaarheid en vertrouwen is er liefde.

Card image

Bezieling en kwaliteit in organisaties

Ir Daniel D. Ofman
Servire ISBN 90-6325-426-1

Over ontwikkelingsfasen van mensen, pro-actief handelen, sturen op waarden, vergroten van je invloed, time management en win-win interventies.

Achterflap: "Bezieling en kwaliteit in organisaties is een pleidooi voor het scheppend vermogen in individuen en organisaties". Het boek gaat onder meer uitgebreid in op het concept van de kernkwadranten

Card image

De zeven eigenschappen van effectief leiderschap

(Oorspronkelijke titel: The seven habits of highly effective
people. Restoring the character ethic.)

Stephen R. Covey
Business Bibliotheek ISBN 90-254-0314-X

Over ontwikkelingsfasen van mensen, pro-actief handelen, sturen op waarden, vergroten van je invloed, time management en win-win interventies.

Citaat blz. 39 en 40: "Onafhankelijkheid is een belangrijke verworvenheid, maar het is niet de eindfase van een ontwikkelingsproces. (..) Onafhankelijk denken is niet erg zinvol in een wereld waarin alles met alles met elkaar samenhangt. Onafhankelijke mensen die niet volwassen genoeg zijn om te denken in termen van wederzijdse afhankelijkheid kunnen als individu wel goede prestaties leveren, maar zijn niet geschikt om in een team te werken en het zijn ook geen goede leiders. (..) Kiezen voor wederzijdse afhankelijkheid is voorbehouden aan mensen die onafhankelijk zijn. Afhankelijke mensen kunnen dat niet. Ze hebben te weinig persoonlijkheid."

Card image

Het goede leven

Ethiek voor mensen van morgen
Fernando Savater, Uitgeverij Bijleveld ISBN 90-6131-663-4

"Wie werkelijk wil weten wat filosofie is, leert veel van Savaters boek over de ethiek in het dagelijks leven" —NRC Handelsblad

Citaat blz. 45: “We zullen evenwel moeten leren om zelf keuzes te maken uit de veelheid van bevelen die we krijgen, uit de heersende gewoontes in onze omgeving, of uit de gewoontes die we ons hebben aangewend, en uit de veelheid aan grillen die ons overvallen. Om mens te zijn en geen schaap - met excuses aan het schaap - zit er niets anders op dan twee keer na te denken bij wat we doen. En als het nodig is zelfs drie of vier keer.”

Card image

Logica van het gevoel

Filosofie van de stabiliteitslagen in de cultuur als nesteling der emoties
Arnold Cornelis, Essence

Citaten: "Want de kern van leren is het omzetten van een externe afhankelijkheid in een interne sturing". "Gehoorzaamheid aan regels maakt plaats voor de vraag naar inzicht. Inzicht betekent dat de geldigheid van de kennis afhankelijk wordt gemaakt, niet van de vraag of men doet wat wordt gevraagd, maar van de vraag of problemen worden opgelost, waarden worden gerespecteerd en kwaliteit bevorderd." "Een mens heeft niet genoeg aan de feitelijkheid, een mens leeft in een spanningsveld tussen feiten en mogelijkheden. Onze huidige cultuur begrijpt dat niet, die noemt feiten de realiteit. Ik wil betogen dat de werkelijkheid niet uit feiten bestaat maar uit mogelijkheden. De overgang naar die andere wijze van denken, die mensen bevrijdt uit de kooi die ze zelf hebben gemaakt, de kooi van de feitelijkheid, ontplooit onze creativiteit.

Card image

Illusies

Over bevrijding uit de doolhof van destructieve emoties
Ingeborg Bosch
Uitgeverij L.J. Veen

Het boek gaat in op vijf afweermechanismen die we, onbewust, gebruiken. Deze mechanismen vormen als het ware de wikkels die we (onbewust) hebben omgedaan om ons als kind te beschermen tegen emotioneel pijnlijke ervaringen. Ze hadden destijds een bijzonder nuttige functie. Ze zorgden ervoor dat we met het gemis aan basale emotionele behoeften zo goed mogelijk konden overleven. Nu we volwassen zijn hoeven we de afweermechanismen niet meer te gebruiken. Ze hebben hun dienst gedaan; we hebben ze niet meer nodig. Het
communiceren met de wikkels er nog om maakt de communicatie alleen maar onnodig gecompliceerd, oftewel: ingewikkeld. En daarmee ineffectief en onbevredigend. Het is dus zaak ons van de wikkels te ontdoen, ons er vrijer van te maken; ons te ont-wikkelen.

Citaat blz. 43 en 75:
"Het doel is om het heden te kunnen beleven voor wat het werkelijk is., zonder de gevangene te zijn van illusies die ons steeds op het verkeerde been zetten, onze geest vertroebelen en ons emotioneel doen lijden."

"Vervolgens heeft de volwassen mens een keuze. Of hij bijt zich vast in de illusie van de afweer, al dan niet ten koste van de anderen of hij stapt op het pad van het ontmaskeren van de illusies van het ego."

Card image

Wij zijn ons brein

Van baarmoeder tot alzheimer
Dick Swaab
Uitgeverij Contact

Het verhaal van je leven is het verhaal van je brein. Dat begint in de baarmoeder, waar de hersenen gevormd worden op een manier waar je je leven lang niet meer vanaf komt. Dick Swaab volgt in Wij zijn ons brein de mens vanaf de conceptie tot en met de dood.

Card image

De vrije wil bestaat niet

Voor wie er echt de baas is in ons brein
Victor Lamm
Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam

Wie zit er aan het stuur in onze hersenpan? Wat bepaalt dat we doen wat we doen? Wie is toch dat mannetje in ons hoofd die de beslissingen voor ons neemt?

Citaat blz. 289: "Bij oppervlakkige beschouwing lijkt de neurowetenschap te impliceren dat niemand meer verantwoordelijk is voor wat hij doet. Maar het tegendeel is eerder waar. Iemand is in alle omstandigheden gewoon verantwoordelijk voor wat hij doet."

Contact

Alle trainingen en opleidingen vallen onder het 0% BTW tarief

error: